Het blauw bloeiende vlas in Zeeland en de metershoge hennep in Groningen, het zijn echte iconen in het landschap. Hoewel de geteelde oppervlakten in Nederland bescheiden zijn – 2.400 ha vlas en 1.900 ha hennep – is er genoeg reden voor extra aandacht voor deze vezelgewassen.
In opdracht van de branchevereniging Vlas en Hennep.NL en in samenwerking met de provincies Zeeland en Groningen heeft CLM Onderzoek en Advies (CLM) onderzocht hoe hennep en vlas een rol kunnen spelen in het toekomstig landbouwbeleid.
Gebleken is dat beide gewassen uitstekend scoren als het gaat om klimaat en milieu. Daarom verdienen ze ook aandacht in het Nationaal Strategisch Plan, dat invulling geeft aan het nieuwe Europees landbouwbeleid, dat vanaf 2023 zal gelden. Het rapport waarin dit wordt beschreven, is op 14 september door de voorzitter van Vlas en Hennep.NL, Watze van der Zee, overhandigd aan de gedeputeerde voor landbouw in Zeeland, de heer Jo-Annes de Bat. Peter Leendertse (CLM), die het onderzoek heeft geleid, presenteerde de belangrijkste resultaten. Enkele dagen daarvoor werd het rapport al overhandigd aan de gedeputeerde voor landbouw in Groningen, de heer Henk Staghouwer.
Nieuw zijn vlas en hennep zeker niet. Ze worden al eeuwenlang geteeld. Dat van vlas linnen wordt gemaakt en van hennep allerlei materialen is ook bekend. Maar de nieuwe doelstellingen van het landbouwbeleid, bijvoorbeeld op het gebied van gezonde bodem, klimaat en gewasbescherming, bieden zeker kansen voor vlas en hennep. Het gaat om hun diepe beworteling met een specifieke bijdrage aan een gezonde bodembiologie, het vastleggen van CO2 zowel in de teeltcyclus maar vooral in de vorm van duurzame eindproducten (kleding, isolatie- en bouwmaterialen) en de input van chemische gewasbeschermingsmiddelen, die beperkt is bij vlas en geheel afwezig bij hennep.
Ook op andere punten, zoals bemesting en waterverbruik, scoren vlas en hennep beter dan bijvoorbeeld aardappelen en tarwe, zo stelden de onderzoekers vast. De biodiversiteit, een ander belangrijk thema in het nieuwe landbouwbeleid, is ook gediend bij de teelt van vlas- en hennep. De gewassen bieden een goede leefomgeving voor insecten, vogels en kleine zoogdieren.
De onderzoekers van CLM constateren ook dat de telers van hennep of vlas al deze voordelen nog onvoldoende tot waarde kunnen brengen, terwijl dat maatschappelijk wel gewenst is. Om hieraan iets te doen is het nodig de vraag naar vlas en hennep te stimuleren en vanuit de overheid de maatschappelijke meerwaarde te belonen. Zo kan de bouwsector traditionele, minder duurzame materialen (glas- en steenwol, beton, e.d.) vervangen door biobased materialen op basis van vlas of hennep. De overheid zou aan bouwmaterialen de eis kunnen stellen dat ze recyclebaar zijn.
Ook kan de overheid in het Nationaal Strategisch Plan maatregelen opnemen die de teelt van vlas en hennep ondersteunen, bijvoorbeeld een toeslag aan de teler. Op die manier kunnen vlas en hennep – meer dan nu het geval is – onderdeel gaan vormen van een gezond bouwplan op akkerbouwbedrijven in héél Nederland. De Gedeputeerde van Groningen, Henk Staghouwer noemde in zijn eerste reactie op het rapport het volgende:
“We hebben als provincie Groningen samen met Zeeland dit rapport mede mogelijk gemaakt, omdat we het belangrijk vinden om te weten wat de potentie van de vlas- en hennepteelt is. En daarop geeft dit rapport een antwoord. De teelt draagt bij aan de klimaatdoelen vanwege de CO2-opslag, een betere biodiversiteit en een verdienmodel voor de boer. Ik zie vlas- en hennep daarom als een mooie toevoeging aan de landbouw in Groningen.”
De Gedeputeerde van Zeeland, Jo-Annes de Bat, merkte op:
“In de overgang naar een volhoudbare landbouw is het van belang om zorgvuldig met de bodem, je bedrijfskapitaal, om te gaan. Rustgewassen als graan en vlas belasten de bodem minimaal. Daarnaast hebben ze nog veel andere gunstige effecten. Met de resultaten van dit onderzoek gaan we naar Den Haag en Brussel. Wij moeten als overheden gezamenlijk de teelt van vlas en hennep stimuleren.”
Ook Marjan Minnesma, directeur van de Stichting Urgenda, wees tijdens de bijeenkomst op het belang van de beide gewassen:
“Hennep en vlas zijn geweldige bouwmaterialen die ook nog CO2 langdurig opslaan (zogenaamde negatieve emissies) èn een gezond en circulair gebouw helpen realiseren”.
De voorzitter van Vlas en Hennep.NL, Watze van der Zee, sloot de bijeenkomst af met de volgende conclusie:
“Vlas en hennep verdienen een stimulans vanuit het nieuwe landbouwbeleid, aan ons de opgave om die boodschap in de komende tijd uit te dragen bij beleidsmakers en politici.”